لیله القدر خیر من الف شهر

شب قدر

شب قَدر یا لَیلَةُ القَدر با فضیلت ترین شبِ سال در فرهنگ اسلامی. به صورت دقیق دانسته نیست که این شب، کدامین شب سال است. شب قدر در باور شیعیان، به احتمال، یکی از شب های ۱۹ یا ۲۱ و یا ۲۳ ماه رمضان و بنا بر برخی روایات، شب نیمه شعبان است. بیشتر اهل سنت شب ۲۷ماه رمضان را شب قدر دانسته اند. قرآن در دو سوره قدر و دخان درباره این شب سخن گفته است. ضربت خوردن و شهادت امام علی(ع)در این سه شب، بر اهمیت آنها نزد شیعیان افزوده است. بنابر روایات، شب قدر تنها مختص به زمان پیامبر(ص)نبوده و همواره در هر سال، جاری است و شیعیان، از همین آموزه روایی بر ضرورت وجود حجت خدا(امام زمان) در زمین تا قیامت استدلال کرده اند؛ زیرا نزول فرشتگان نیازمند نزولگاه است و در نتیجه، جانشین پیامبر اکرم(ص)که در ویژگیهایی مانند عصمت شبیه او است، تا قیامت در زمین حضور دارد.

مفهوم شناسی

قدر کلمه ای عربی به معنای اندازه و حد هر چیزی است. در اصطلاح، ویژگی هستی و وجودی و چگونگی آفرینش آن و به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیز را گویند.

وجه نام گذاری

در این باره که چرا این شب را قدر نامیده اند، وجوهی ذکر کرده اند. بنا بر یک وجه در این شب مقدرات بندگان و اندازه و قدر رویدادهای سال تعیین می شود؛ همان گونه که در آیه۴ سوره دخان آمده است: «فیها یفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم؛ در آن شب هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین می گردد.» بنابر روایات پرشماری نیز در شب قدر، مقدرات یک سال انسان ها تعیین می گردد و رزق ها و سرآمد عمرها و امور دیگر مقرر می شود.[نیازمند منبع] بنابر برخی دیگر از منابع وجه نامگذاری این شب، شرافت و قدر والای آن است؛ زیرا قرآن با آن قدر و ارج خود در این شب بر قلب رسول اکرم(ص) به وساطت فرشته صاحب قدر نازل گردید.

شب قدر در قرآن

در قرآن کریم، در دو سوره قدر و دخان درباره شب قدر آیاتی آمده است.

سوره قدر:

إنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ وَمَا أَدْرَاک مَا لَیلَةُ الْقَدْرِ لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ و تَنَزَّلُ الْمَلَائِکةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ هِی حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ؛[۶] از شب قدر چه آگاهت کرد؟! شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است؛ ما آن[=قرآن]را در شب قدر نازل کردیم و چه کس دانست که این شب چیست؟! شب قدر از هزار ماه بهتر است، و فرشتگان و روح در آن، به اذن پروردگار بر هر کاری فرود می آیند. [آن شب] تا صبح آسایش و امن است.

سوره دخان:

وَالْکتَابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةٍ مُّبَارَکةٍ إِنَّا کنَّا مُنذِرِینَ فِیهَا یفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا کنَّا مُرْسِلِینَ رَحْمَةً مِّن رَّبِّک إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ؛ سوگند به کتاب روشنگر؛ به راستی ما آن را در شبی مبارک فروفرستادیم زیرا که به حقیقت هشداردهنده بودیم. در آن شب که هر امری با حکمت معین و ممتاز و جدا می گردد. تعیین آن امر البته از سوی ما خواهد بود، که ما رسولان را فرستاده بودیم و این از رحمت و مهربانی پروردگار توست، به راستی او شنونده داناست.

شب قدر و امام زمان(ع)

در منابع روایی شیعه، روایاتی هست که به شب و سوره قدر برای اثبات وجود و زنده بودن امام زمان(ع) استدلال کرده اند. بنابر این روایات، در شب قدر، فرشتگان برای ابلاغ تقدیر سال آینده بر پیامبر(ص) نازل می شدند. از آنجا که شب قدر در تمام سالها جاری است و مختص به زمان پیامبر(ص)نیست، پس از آن حضرت، فرشتگان بر جانشین او، امام معصوم، نازل می شدند که شبیه ترین شخص به او است. شیعه از این آموزه که شب قدر همیشگی است و نزول فرشتگان در این شب، حتمی است و از طرفی، این نزول نیازمند نزولگاهی قابل است، به وجود حجت در تمام زمانها تا قیامت استدلال کرده اند. برخی از روایات یاده شده به قرار زیر است:

روایتی از امام باقر(ع): «یا معشر الشیعة! خاصموا بسورة انا انزلناه تفلجوا. فوالله انها لحجة الله تبارک و تعالی علی الخلق بعد رسول الله صلی الله علیه و آله و انها لسیدة دینکم و انها لغایة علمنا:[ ای جماعت شیعه! علیه مخالفان خود به سوره انا انزلناه استناد کنید که پیروز خواهید شد. سوگند به خدا که این سوره برای حجت خداوند تبارک و تعالی بعد از رسول است. این سوره همانا مدرک دین شما و نهایت علم ما است.»

روایتی از ابن عباس: «قال علی:ان لیلة القدر فی کل سنة و انه ینزل فی تلک الیلة امر السنة و ان لذلک الامر ولاة بعد رسول الله صلی الله علیه و آله. فقلت : من هم ؟ فقال : انا و احد عشر من صلبی ائمة محدثون: علی بن ابی طالب گفت: در هر سال شب قدری هست که در آن شب امر یک سال نازل می شود. برای آن والیانی است بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله. پرسیدم: آنان چه کسانی هستند؟ گفت: من و یازده تن از پشت من که همگی امام و محدَّث اند.»

تقریر استدلالی که از مجموع روایات اقامه کرده اند، چنین است:

۱. در شب قدر، مقدرات یک سال بر پیامبر اکرم(ص)نازل می شده است. ۲. شب قدر مختص به زمان پیامبر(ص)نیست و هر ساله تا قیامت جاری است. ۳. برای نزول فرشتگان و مقدرات الهی در شب قدر به نزولگاهی شبیه پیامبر در صفاتی مانند عصمت نیاز است. ۴. این محل نزول، بنابر روایات، امامان معصوم اهل بیت(ع)است. نتیجه: در زمان حاضر نیز به ناچار باید یک امام معصوم در حیات باشد که نبابر روایات، او مهدی(ع) آخرین امام معصوم است.

فضایل شب قدر

در قرآن کریم، سوره ای کامل به توصیف و ستایش شب قدر اختصاص یافته و بدین نام خوانده شده است. برخی از فضایل این شب در قرآن و حدیث عبارتند از:

از هزار ماه بهتر: قرآن تصریح کرده است که این شب از هزار ماه بهتر است: «لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن اَلفِ شَهرٍ» و در صحیفه سجادیه (دعای ۴۴) آمده: «فَضلُ لَیلَةٌ واحِدَةُ مِن لَیالیهِ، عَلَی لَیالی اَلفَ شَهرٍ و سشَّماهَا، لَیلَةَ القَدرِ؛ فضیلت یکی از شب های آن (ماه رمضان) از شب های هزار ماه برتر است؛ شبی که خدا آن را شب قدر نام نهاد.

شب نزول قرآن: بنابر قولی، از مجموع برخی آیات قرآن و طبق روایات موجود، قرآن کریم در شب قدر به صورت یکباره از لوح محفوظ به آسمان دنیا یا بیت المعمور و یا قلب پیامبر اکرم(ص) نازل شده است. این را در اصطلاح علوم قرآنی نزول دفعی (یکباره) و نزول اجمالی قرآن می گویند. اما قرآن یک نزول تدریجی و تفصیلی هم دارد، که طی ۲۳ سال دوران نبوت پیامبر اسلام(ص) به صورت الفاظ نازل شده است.

شب آمرزش گناهان: از پیامبر خدا(ص) روایت کرده اند: «هر کس شب قدر را احیا کند و مومن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می شود.»

قلب ماه رمضان: در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «... شمار ماه های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سر آمد ماه ها، ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، لیلة القدر است.»

سَرور شب ها: از پیامبر(ص)نقل کرده اند: «لَیلَةُ القَدرِ سَیدَةُ اللَّیالِی؛ شب قدر، سَروَر شبهاست.»